Όταν η απόδοση γίνεται στόχος

Για παιδιά και εφήβους αθλητές και γιατί όχι... αυριανούς επαγγελματίες πρωταθλητές.

ΓΡΑΦΕΙ Η ΕΛΣΑ ΜΠΑΡΔΑ*

Η στοχοπροσήλωση είναι ένας από τους απλούς τρόπους για να αυτοδιαχειρίζεται ένας αθλητής το μεγαλύτερο εμπόδιο, π.χ. το άγχος και την νευρικότητα που νοιώθει πριν από κάθε αγώνα. Οι στόχοι καθοδηγούν έναν αθλητή και είναι απαραίτητοι ιδιαίτερα όταν ο αθλητής είναι νεαρής ηλικίας όπου σίγουρα χρειάζεται ένα πιο ξεκάθαρο πλάνο, για να μπορέσει να αποδώσει. Οι προσπάθειες και οι θυσίες που κάνουν οι αθλητές προκειμένου να μπορέσουν να επιτύχουν το μάξιμουμ της απόδοσης τους αποκτούν νόημα και δεν κλονίζονται εύκολα. Προτείνω κάποιες βασικές και χρήσιμες συμβουλές για εύκολη στοχοπροσήλωση

• Εκφράζουμε τους στόχους μας με θετικές δηλώσεις π.χ. “πρέπει να αποδώσω την τεχνική που έμαθα από τον προπονητή μου σωστά”. Οι συμβουλές του προπονητή στις τεχνικές βοηθούν τα παιδιά στο πως να φτάσουν στον στόχο τους. Σημαντικό για τους νέους αθλητές να αποφεύγουν αρνητικές δηλώσεις του τύπου “δεν πρέπει να κάνω αυτό το ΛΑΘΟΣ”. Οι προπονητές δεδομένου ότι και οι ίδιοι ως πρώην αθλητές έχουν περάσει τις ίδιες δυσκολίες με τα παιδιά που ξεκινούν τώρα τον αθλητισμό ξέρουν και καθοδηγούν εύστοχα τα παιδιά, για αυτό είναι ωφέλιμο για εκείνα να προσηλώνονται στις συμβουλές τους. Μπορεί η πίεση μερικές φορές να είναι μεγάλη, αλλά οι προπονητές διακρίνουν τις δυνατότητες των νεαρών αθλητών και ενίοτε εν δυνάμει πρωταθλητών για αυτό και τους ενισχύουν και τους καθοδηγούν ώστε να το καλλιεργήσουν και να δείξουν έμπρακτα τις ικανότητες τους.

• Θέτουμε ξεκάθαρους στόχους, πχ με χρονοδιάγραμμα ημερομηνίες, χρονική διάρκεια, αξιολογώντας παράλληλα και την προσπάθεια που βάζουμε. Με αυτό τον τρόπο αναγνωρίζει κάποιος πότε έχει επιτύχει τον στόχο του.

• Διαιρούμε έναν μεγάλο μακροπρόθεσμο στόχο σε μικρότερους για να μπορούμε να τους επιτύχουμε με μεγαλύτερη ευκολία χωρίς να απογοητευτούμε. Παράδειγμα, για να μπορεί ένα παιδί να σκοράρει σε έναν αγώνα ποδοσφαίρου θα πρέπει να αποδίδει όσο το δυνατόν καλύτερα σε κάθε προπόνηση αυτό σημαίνει, καθημερινές ασκήσεις, πρόγραμμα ξεκούρασης, ειδικό διαιτολόγιο προκειμένου το σώμα του να έχει περισσότερες αντοχές. Εάν ο στόχος είναι μακροπρόθεσμος και μεγάλος και δεν τον σπάσουμε σε μικρότερους δεν είναι ξεκάθαρη η πρόοδος που κάνουμε και συνάμα δεν παίρνουμε μικρές επιβραβεύσεις που τροφοδοτούν την επιμονή στην προσπάθεια και μπορεί κάποιος να οδηγηθεί σε ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ.

• Όταν οι στόχοι που θέτουμε είναι πολλαπλοί βάζουμε προτεραιότητες. Με την ιεράρχηση των στόχων επιτυγχάνουμε μεγαλύτερη συγκέντρωση στους πιο σημαντικούς αποφεύγοντας το άγχος.

• Επειδή η ζωή είναι απρόβλεπτη και ένα πρόγραμμα στόχων δεν περιλαμβάνει εξωγενείς παράγοντες π.χ. ενδοοικογενειακά προβλήματα, ένα απρόσμενο διαζύγιο των γονιών του αθλητή, πιθανή αδελφική αντιζηλία διότι οι γονείς επενδύουν πιο πολύ στο παιδί που κάνει πρωταθλητισμό. Επίσης ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, μέλους της οικογένειας. Προβλήματα στο σχολείο π.χ. ένα παιδί το οποίο μπαίνει στην διαδικασία του πρωταθλητισμού με στόχο τον πρωταθλητισμό, δέχεται κανόνες και από το σπίτι αλλά και μέσα από την άθληση κάτι το οποίο μπορεί να συντελέσει στην πίεση που μπορεί να δεχτεί από τους συνομηλίκους του κυρίως στην περίοδο της εφηβείας. Για αυτό το λόγο και τα ίδια τα παιδιά αλλά και οι γονείς πρέπει να έχουν ειλικρινή σχέση με τον προπονητή του παιδιού. Οι γονείς να γνωστοποιούν οτιδήποτε μπορεί να επηρεάσει την απόδοση του παιδιού προκειμένου και ο προπονητής να μπορεί να βοηθήσει πιο αποτελεσματικά. Λαμβάνοντας λοιπόν υπ’ όψιν τους εξωγενείς παράγοντες ο αθλητής βοηθιέται περισσότερο εάν μπει στην διαδικασία να διαχωρίζει τους στόχους που σχετίζονται με την απόδοση του από τους στόχους που σχετίζονται με το αποτέλεσμα. Πιο συγκεκριμένα οι στόχοι που σχετίζονται με το αποτέλεσμα αφορούν αποκλειστικά την νίκη, ή την αποτυχία σε αντίθεση με τους στόχους που σχετίζονται με την προσπάθεια. Οι στόχοι που σχετίζονται με την διαδικασία αφορούν τις στρατηγικές που χρησιμοποιεί ο κάθε αθλητής στο παιχνίδι προκειμένου να επιτύχει.

• Εξίσου σημαντικό είναι οι στόχοι του αθλητή να έχουν ρεαλιστική βάση. Όσο πιο ρεαλιστικός είναι ο στόχος τόσο πιο εύκολα κάποιος αναγνωρίζει, αξιολογεί και διαχειρίζεται τα εμπόδια που μπορεί να προκύψουν, και πολύ περισσότερο αναπτύσσει ικανότητες διαχείρισης των εμποδίων και είναι πιο ξεκάθαρο γνωστικά τι να κάνει για να το ξεπεράσει. ΤΕΛΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΚΥΝΗΓΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΜΑΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΟΡΑΜΑΤΙΣΤΟΥΜΕ ΚΑΙ ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ ΠΟΥ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΟΜΑΣΤΕ ΝΑ ΦΕΡΝΟΥΜΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΜΑΣ. ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ. ΣΕ ΠΟΛΛΟΥΣ ΑΚΟΜΑ ΒΟΗΘΑ ΤΟ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΕΝΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΑΘΛΗΤΗ ΠΟΥ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΦΤΑΣΟΥΝ. ΜΑ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΟΛΑ ΟΙ ΝΕΑΡΟΙ ΑΘΛΗΤΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΟΥΝΕ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΠΟΝΗΤΗ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΝΑ ΠΙΣΤΕΨΟΥΝ ΟΤΙ ΜΠΟΡΟΥΝ.

Βιβλιογραφία˸ Cox, R. H. (2002). Sport Psychology: Concepts and Applications (5th ed.). Boston: McGraw Hill.

* Η Ελσα Μπάρδα είναι Κλινικός Ψυχολόγος (MSc)-Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς (MSc ABA).

Οι γονείς και ο προπονητής, δυο κυρίαρχοι ρόλοι στην ζωή των νεαρών αθλητών

Η Ψυχολόγος Ελσα Μπάρδα γράφει για τη σημασία της ψυχολογικής στήριξης των παιδιών από τους γονείς και τους προπονητές

Η ψυχολογική στήριξη των παιδιών από τους γονείς, παίζει μεγάλο ρόλο στην εξέλιξη των παιδιών ειδικά στον αθλητισμό. Οι πεποιθήσεις και οι προσδοκίες των γονιών αλλά και του προπονητή επηρεάζουν την αυτοεικόνα των νεαρών αθλητών καθώς και την αυτοπειθαρχία τους.

Πολλές φορές η σχέση γονέα-παιδιού και η σχέση προπονητού-παιδιού εμπλέκονται με αποτέλεσμα το παιδί να βιώνει μεγαλύτερη ψυχολογική πίεση. Όσο ξεκάθαρος είναι ο ρόλος του γονέα-παιδιού-προπονητή τόσο πιο εύκολη είναι η συνεργασία μεταξύ των τριών, κάτι το οποίο θα ωφελήσει αποκλειστικά το παιδί.

Ο προπονητής θα πρέπει να είναι πρότυπο αθλητικής συμπεριφοράς για τους αθλητές. Θα πρέπει να έχει θετική διάθεση απέναντι στα παιδιά, να είναι δίκαιος, χωρίς να κάνει διακρίσεις. Ο προπονητής προκειμένου να έχει οποιοδήποτε απαίτηση από τα παιδιά αθλητές να έχει διασφαλίσει ότι οι νεαροί αθλητές να έχουν κατανοήσει πλήρως το πρόγραμμα και τους κανόνες. Ένα φορτωμένο πρόγραμμα παιδιών-αθλητών μπορεί να τους οδηγήσει στο να παραμελήσουν κάπως τα μαθήματα τους κατά την διάρκεια του σχολικού έτους.

Η σωστή επικοινωνία είναι μια δεξιότητα που χρειάζεται σε όλα τα πλαίσια της ζωής μας. Εάν η επικοινωνία γονέων και προπονητή δεν είναι σωστή τότε πολύ πιθανό το παιδί να μην αποδίδει στο έπακρον. Η πρώτη γνωριμία του προπονητή με τους γονείς θα πρέπει να περιλαμβάνει και να ξεκαθαρίζει τις ώρες των προπονήσεων, τους κανόνες και τους στόχους της ομάδας, έτσι ώστε και οι γονείς να μπορούν να βοηθήσουν πιο ενεργά την ανοδική πορεία του παιδιού τους ως αθλητή. Επίσης καλό είναι από την αρχή ο προπονητής να περιλαμβάνει στο πρόγραμμα του μέρες και ώρες όπου μπορεί να δέχεται τους γονείς για να συζητάνε θέματα που αφορούν το παιδί.
Ασφαλώς η καλή επικοινωνία χρειάζεται και τις δεξιότητες του καλού ακροατή εκατέρωθεν έτσι ώστε να απαντηθούν ξεκάθαρα τυχόν απορίες. Όσο καλύτερη είναι η πληροφόρηση των γονιών στο πως μπορούν να βοηθήσουν σωστά το παιδί τους, τόσο πιο ξεκάθαροι είναι οι ρόλοι του προπονητή και του γονέα.  

Χρήσιμες συμβουλές για τους γονείς από τον ειδικό 

Να μην επιδιώκουν να ικανοποιήσουν τα δικά τους όνειρα μέσα από την αθλητική πορεία του παιδιού τους και να σέβονται την απόφαση του παιδιού να συμμετέχει ή όχι σε άθλημα.
Να είναι ενεργά ενισχυτικοί στις προσπάθειες του παιδιού τους, παρακολουθώντας τους αγώνες του και να είναι δίπλα στο παιδί τους κάθε φορά που απογοητεύεται να το παρακινούν να συνεχίσει την προσπάθεια.
Να μάθουν στο παιδί τους να αποδέχεται τα λάθη του έτσι μόνο θα μπορέσει να εξελιχτεί.
Να αποφεύγουν να έχουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες από το παιδί τους οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στις δυνατότητες του.
Να αποφεύγουν να σχολιάζουν αρνητικά τον προπονητή τους, το πρόγραμμα τους, τους συναθλητές του, μπροστά στο παιδί τους.
Ο προπονητής παίζει μεγάλο ρόλο στην ζωή του παιδιού-αθλητού για αυτόν το λόγο και οι γονείς να αναγνωρίζουν και να στηρίζουν τις προσπάθειες του.
Να κατανοήσουν οι γονείς ότι ο στόχος του προπονητή είναι να βοηθήσει τα παιδιά τους να γίνουν αθλητές με ήθος και υγιή προσωπικότητα και όχι πάντα να κερδίζουν έναν αγώνα.

Η αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των γονέων και των προπονητών βοηθά και τις δυο πλευρές να ολοκληρώσουν τους αντίστοιχους ρόλους και τις ευθύνες τους, πάντα προς όφελος του παιδιού-αθλητή.

Βιβλιογραφία˸
Mark R., B, Mark A . (2007). Group Dynamics in Exercise and Sport Psychology. Contemporary Themes:Routledge.
Martens, R., Christina, R., Harvey, J., & Sharkey, B. (1981). Coaching young athletes. Champaign, IL: Human Kinetics.
Carter, E., & McGoldrick, M. (1980). Re family life cycle: A framework for family
therapy. New York: Gardiner.

* Η ‘Eλσα Μπάρδα είναι Κλινικός Ψυχολόγος (BSc Honors, MSc)-Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς (MSc ABA).

Η εσωστρέφεια είχε τη δική της αλήθεια...

Η Επιστήμη της Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς (Applied behavior Analysis) υποστηρίζει ότι η συμπεριφορά των ανθρώπων του περιβάλλοντός μας επηρεάζει την σφαίρα των σκέψεων, των συναισθημάτων, των πεποιθήσεων και τη συμπεριφορά μας. Με την αποστασιοποίηση από κάθε είδους επιρροή, ο άνθρωπος αποκτά μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον εαυτό του και τα «θέλω» του. Η υπαρξιακή διαδρομή προς την αυτογνωσία είναι μοναχική, επιτρέποντας την πρόσβαση σε δημιουργικές και διαισθητικές πτυχές του εαυτού σας. Άλλωστε, οι πιο σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή λαμβάνονται χωρίς εξωτερική επιρροή. 

Μήπως ο φόβος της μοναξιάς σας ελέγχει;

Στον αντίθετο πόλο των μοναχικών ανθρώπων, συναντούμε εκείνους που τρέμουν στην ιδέα της μοναξιάς, διότι τους δημιουργεί αισθήματα ανασφάλειας, άγχους και μελαγχολίας. Ο φόβος της μοναξιάς συσχετίζεται με τη χαμηλή αυτοπεποίθηση. Γι' αυτό το λόγο, οι άνθρωποι αυτοί αναζητούν συνεχώς την επιβεβαίωση μέσα από την αποδοχή των άλλων. Η απόρριψη αντιπροσωπεύει ένα είδος εγκατάλειψης, που τους δημιουργεί πανικό. 

Αποτέλεσμα του πανικού και του άγχους είναι οι εσφαλμένες επιλογές. Οι άνθρωποι, οι οποίοι δεν νιώθουν άνετα με τον εαυτό τους, δυσκολεύονται να αναπτύξουν βαθύτερα επίπεδα εγγύτητας με το άλλο τους μισό. Σύμφωνα με κλινικές έρευνες, ο φόβος της μοναξιάς είναι ο πιο συχνός λόγος, που κάποιος επιλέγει να παραμείνει σε μια τοξική σχέση. Η σχέση που βασίζεται στο φόβο είναι καταδικασμένη σε δυστυχία...

Παίζει και η προσωπικότητα το ρόλο της...

Σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο, οι άνθρωποι με αρνητική αυτοεικόνα είναι ευάλωτοι στη μοναξιά και στην κοινωνική αποξένωση, διότι θεωρούν ότι δεν αξίζουν την προσοχή των άλλων. Η ψυχοσύνθεση αυτών των ανθρώπων χαρακτηρίζεται συνήθως από απαισιοδοξία, αρνητικές σκέψεις, ενοχικότητα και φοβίες. Συνήθως δεν μπαίνουν καν στη διαδικασία να «χτίσουν» μια ουσιαστική σχέση από το φόβο της απόρριψης... Και, αν μπουν στη διαδικασία του να «χτίσουν» μια σχέση -π.χ. φιλική ή ερωτική- εξαιτίας του φόβου της απόρριψης, αποφεύγουν να βγάζουν προς τα έξω τον πραγματικό τους εαυτό. 

Οι άνθρωποι που αισθάνονται μόνοι δεν σημαίνει ότι έχουν ανεπαρκείς κοινωνικές δεξιότητες, αλλά, προφανώς, επειδή αισθάνονται μοναξιά, δεν χρησιμοποιούν τις κοινωνικές δεξιότητες που έχουν στο έπακρο και απογοητεύονται, γιατί θεωρούν ότι δεν λαμβάνουν αυθεντική και ειλικρινή ανταπόκριση στην επικοινωνία και την κατανόηση. Σε εκείνες τις περιπτώσεις, όπου ο μοναχικός άνθρωπος νιώθει ανεπαρκής και ανάξιος, η γλώσσα του σώματός του εκπέμπει έλλειψη αυτοπεποίθησης και ενδεχομένως να απωθήσει τους άλλους. 

Σύμφωνα με την Applied behavior Analysis, οι ανθρώπινες σχέσεις είναι προϊόν αλληλεπίδρασης. Στην προκείμενη περίπτωση, αν επισκιάζουμε τα πραγματικά μας «θέλω», πίσω από τη μάσκα του τι νομίζουμε ότι είναι αρεστό, τότε δημιουργούμε τις προϋποθέσεις να μην μας καταλαβαίνουν οι άλλοι.

Οι νοητικές αναπαραστάσεις και οι προσδοκίες που έχει κάποιος από τον εαυτό του και από τους άλλους επηρεάζουν τη σχέση μαζί τους.

Η απογοήτευση ορισμένες φορές επηρεάζει τη διάθεση, ώστε να είναι είναι κανείς λιγότερο ανεκτικός σε επικριτικά σχόλια. Για το λόγο αυτό, η μοναξιά μερικές φορές μπορεί να εκφραστεί με θυμό ή και αγανάκτηση, απομακρύνοντας το φιλικό περίγυρο... 

Η συναισθηματική αποδιοργάνωση δημιουργεί ανασφάλειες και φοβίες, συνεπώς οι μοναχικοί άνθρωποι μπορεί να νιώθουν ότι απειλούνται και αυτό να οδηγεί σε κοινωνική απόσυρση. Η αδυναμία στη λειτουργική αυτοδιαχείριση των συναισθημάτων που σχετίζονται με την απομόνωση, έχει ως αποτέλεσμα λανθασμένες αξιολογήσεις σχετικά με τις προθέσεις των άλλων ανθρώπων.

Το να αφιερώνετε χρόνο στον πιο σημαντικό άνθρωπο του κόσμου -τον εαυτό σας- έχει ανεκτίμητη αξία, αρκεί να μην φτάνει να περιθωριοποιεί τον ίδιο σας τον εαυτό. Στις   διαπροσωπικές σχέσεις χρειάζεται προσπάθεια, επιμονή και υπομονή, προκειμένου να μην φθαρούν και φτάσουν σε τέλμα.

Το αντίδοτο της μοναξιάς

Είμαστε οι πεποιθήσεις μας... Όταν πιστέψουμε ότι αξίζουμε την αγάπη, μόνο τότε θα εισπράξουμε αγάπη. Το μισοάδειο ποτήρι των μη ρεαλιστικών αρνητικών σκέψεων, μας στεγνώνει συναισθηματικά και μας βυθίζει στη μαύρη τρύπα της μοναξιάς. Ο δρόμος είναι μονόδρομος: το πέρασμα από τη μοιρολατρία στη δράση. 

- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com
*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.