Attachment theory: Η «θεωρία της προσκόλλησης»

Έλσα Μπάρδα07/09/201616:26

Η «θεωρία της προσκόλλησης» στο μικροσκόπιο της ανάλυσης από την κλινική ψυχολόγο και αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς, Έλσα Μπάρδα

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Τι τύπο προσκόλλησης έχετε με το παιδί σας; Πώς μπορείτε να τον αναγνωρίσετε; Πώς ο τύπος προσκόλλησης που είχατε με τους γονείς σας, επηρεάζει την ενήλικη ζωή σας στον τομέα των σχέσεων;

Τον ψυχολογικό όρο «attachment» (δεσμός προσκόλλησης) εισήγαγε αρχικά ο ψυχίατρος Dr. Bowlby, για να περιγράψει τον συναισθηματικό δεσμό που αναπτύσσεται ανάμεσα στο βρέφος και το άτομο που το φροντίζει (συνήθως την μητέρα). Χρησιμοποιώ τον ευρύ ψυχολογικό όρο «φροντιστής», καθώς την φροντίδα του παιδιού μπορεί να έχει αναλάβει, εκτός από την μητέρα, και κάποιο άλλο μέρος της οικογένειας. Το είδος του δεσμού που αναπτύσσει το βρέφος με τον φροντιστή εκδηλώνεται μέσα από την συμπεριφορά κυρίως κατά το δεύτερο έτος της ηλικίας του παιδιού, όπου επιθυμεί να εξερευνήσει το περιβάλλον. Κατά την διάρκεια της εξερευνητικής φάσης, το παιδί ανακαλύπτει καινούργια πράγματα και, όπως είναι φυσικό, αυτό ενδέχεται να το αγχώσει, με αποτέλεσμα να επιστρέφει στο άτομο που αισθάνεται ασφάλεια (γονέα/φροντιστή).

Τα παιδάκια ηλικίας 2 ετών αναζητούν αρκετά συχνά το βλέμμα των γονιών τους, προκειμένου να αισθανθούν ασφάλεια.

Μέσα από την κλινική μου εμπειρία (αξιολογήσεις) σε βρεφονηπιακούς σταθμούς και νηπιαγωγεία, παρατήρησα ότι το άγχος αποχωρισμού που βιώνει ένα παιδί προσχολικής ηλικίας στην διάρκεια της πρώτης επαφής με τον παιδικό διαφοροποιείται από παιδί σε παιδί, καθώς και η αντίδραση κατά την επανένωση με τον γονέα... Το άγχος προς ξένα πρόσωπα στην διάρκεια της παιδικής ηλικίας είναι απόλυτα φυσιολογικό, αλλά επηρεάζεται από το είδος του δεσμού που το παιδί έχει αναπτύξει με τον γονέα.

Το 1969 η Dr Mary Ainsworth στο πασίγνωστο πείραμα «The Strange Situation» μελέτησε τις αντιδράσεις βρεφών (12-18 μηνών) σε συνθήκες χωρισμού και επανασύνδεσης της μητέρας και του βρέφους κατά την παρουσία ξένου ατόμου.

Τα αποτελέσματα του πειράματος οδήγησαν την Dr Ainsworth στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν τέσσερα είδη προσκόλλησης:



Σύμφωνα με το σύστημα αξιολόγησης που ονομάζεται Strange Situation Classification (SSC)

1. Ασφαλής δεσμός Προσκόλλησης: Το βρέφος θα βιώσει δυσφορία εάν ο γονέας αποχωρήσει και θα τον επιζητήσει. Στην φάση της επανένωσης θα ανταποκριθεί θετικά, έχοντας πλήρη εμπιστοσύνη στον γονέα

Όταν το παιδί σας αντιδρά απέναντι σας με θυμό, άγχος, φόβο ή και αδιαφορία

2. Χαρακτηριστικό της Αγχώδους/Αποφευκτικής Προσκόλλησης (avoidant attachment) είναι όταν το βρέφος βιώνει έντονο θυμό και αγωνία κατά την αποχώρηση του γονέα, που είναι αδύνατον να παρηγορηθεί, ακόμα και όταν αυτός επιστρέψει.

3. Τα βρέφη με Αμφίθυμη Προσκόλληση (ambivalent attachment), ενώ αρχικά δείχνουν να είναι απόλυτα εξαρτώμενα από τον γονέα, στην φάση της επανένωσης αντιστέκονται απέναντί του και επιθυμούν να ξεφύγουν.

4. Η Αποδιοργανωμένη Προσκόλληση (disorganized attachment) χαρακτηρίζεται από μη προβλέψιμες συμπεριφορές -π.χ. αδυναμία των βρεφών να ανταπεξέλθουν στις αλλαγές. Στην φάση της επανένωσης με τον φροντιστή παρουσιάζουν έντονα σημάδια σύγχυσης/φόβου -επίσης, δύσκολα θα παρηγορηθούν.

Αλληλεπίδραση γονέα-παιδιού

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του πειράματος της Ainsworth:

Οι μητέρες των βρεφών με ασφαλή προσκόλληση ανταποκρίνονταν άμεσα στις ανάγκες του βρέφους, επιδεικνύοντας μεγαλύτερη ενσυναίσθηση απέναντί του.

Οι μητέρες των βρεφών με αγχώδη αποφευκτική προσκόλληση ήταν επικριτικές, τιμωρητικές, θύμωναν όταν τα παιδιά παρουσίαζαν μια σχετική απάθεια. Σε αυτή την περίπτωση οι ανάγκες των παιδιών περνούσαν σε δεύτερη μοίρα.

Οι μητέρες των βρεφών με αγχώδη αμφιθυμική προσκόλληση δεν ανταποκρίνονται με συνέπεια στην επίκληση του βρέφους για προσοχή. Αντίθετα, χαρακτηρίζονται από απαιτητικότητα. 

Ευρήματα ερευνών έχουν δείξει ότι τα παιδιά με ανασφαλή δεσμό, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, δυσκολεύονται να διαχειριστούν το άγχος και έχoυν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν ψυχοπαθολογία ως ενήλικες. Δεν θα ξεχάσω τα αποτελέσματα έρευνας που είχα διεξάγει στα πλαίσια της μεταπτυχιακής μου διατριβής, όπου τα αποτελέσματα έδειχναν συσχέτιση μεγαλύτερης ανοχής σε καταχρηστικές συμπεριφορές από γυναίκες που είχαν ανασφαλή δεσμό προσκόλλησης.

Για όσες μανούλες και μπαμπάδες έχουν παιδιά σε παιδικό σταθμό/νηπιαγωγείο και αναρωτιούνται για τον τύπο προσκόλλησης που έχουν με το παιδί τους, εκεί τα πράγματα περιπλέκονται πιο πολύ...  Οι συμπεριφορές που θα πρέπει να ανησυχήσουν τους γονείς είναι η υπερβολική προσκόλληση και, στον αντίποδα, η υπερβολική ψυχρότητα ή απότομες εναλλαγές και των δύο... έντονη αμφιθυμία, έλλειψη πρωτοβουλίας, απάθεια, αδικαιολόγητος φόβος, υπερδιέγερση, επιθετικότητα συναισθηματικές διαταραχές, δυσκολία στην κοινωνική αλληλεπίδραση με συνομήλικους, μη κατάλληλη ανταπόκριση στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, κοινωνικότητα χωρίς διακρίσεις.

Βασισμένη στην πολύχρονη κλινική μου εμπειρία με παιδιά, αλλά και σε μελέτες, εκτιμώ ότι υπάρχουν περιπτώσεις που η ελλειμματική φροντίδα έχει δραματικές επιπτώσεις στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, του οποίου η διαγνωστική εικόνα εκ πρώτης όψεως παραπέμπει σε εσφαλμένη αναπτυξιακή διαταραχή.

Σύμφωνα με το DSM-IV, η έναρξη συμπτωμάτων των διαταραχών προσκόλλησης (διαταραχή προσκόλλησης αντιδραστικού τύπου, διαταραχή μη ανεσταλμένου τύπου) είναι το 5ο έτος της ηλικίας του παιδιού και οφείλεται στο περιβάλλον (ελλειμματική φροντίδα, μη ανταπόκριση στις βασικές συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού, επανειλημμένες εναλλαγές των φροντιστών).

Οι συχνές εναλλαγές των φροντιστών που αναλαμβάνουν την φροντίδα του παιδιού από την βρεφική ηλικία έχουν ως αποτέλεσμα την αδυναμία δημιουργίας ποιοτικής σχέσης γονέα-παιδιού, επηρεάζοντας αργότερα το παιδί στην προσαρμογή και ρύθμιση των σχέσεων, ανάλογα με την συνθήκη.

Στην περίπτωση διαταραχής προσκόλλησης, οι πιο διαδεδομένες θεραπείες μεταξύ άλλων είναι η θεραπεία συμπεριφοράς (Applied Behavior Therapy), καθώς η συγκεκριμένη θεραπεία αποσκοπεί στην τροποποίηση συμπεριφοράς μέσα από την τροποποίηση του ελλειμματικού περιβάλλοντος. Μια άλλη εξίσου αποτελεσματική θεραπεία ειδικά για παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι η θεραπεία αλληλεπίδρασης (Interaction Therapy), η οποία αποσκοπεί στην βελτίωση της ποιότητας αλληλεπίδρασης μεταξύ βρέφους και γονέα. Θεωρώ, μέσα από την κλινική πράξη ως αναλύτρια εφαρμοσμένης συμπεριφοράς (ΑΒΑ) και επίσης ειδικευμένης κυρίως ερευνητικά στην θεραπεία αλληλεπίδρασης (IT), ότι είναι άκρως αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση του λεγόμενου Attachment Disorder.

Η ενσυναίσθηση εδραιώνει την σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στο παιδί και τον γονιό



Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει σωστός ή λάθος δεσμός γονέα και βρέφους. Για τον  Winnicott, καλός φροντιστής/μητέρα είναι αυτός που μπορεί και διαχωρίζει τις δικές του ανάγκες από αυτές του παιδιού του και αυτό επιτυγχάνεται, όταν η επικοινωνία και η ανταπόκριση στις ανάγκες του παιδιού έχει ως οδηγό την ενσυναίσθηση. Η επικοινωνία που «χτίζει» εμπιστοσύνη και κατανόηση εδραιώνει έναν ισχυρό, ποιοτικό και ασφαλή δεσμό μάνας/φροντιστή.

Ο τύπος προσκόλλησης επηρεάζει τις σχέσεις της ενήλικης ζωής

Μελέτες υποστηρίζουν ότι το είδος του πρώιμου δεσμού που θα αναπτύξει το παιδί κατά την βρεφική ηλικία επηρεάζει την μετέπειτα συναισθηματική και κοινωνική του εξέλιξη.  Τα εσωτερικευμένα λειτουργικά μοντέλα που αναπτύσσει το άτομο μέσα από την διαδικασία προσκόλλησης κατευθύνουν την συμπεριφορά του ως ενήλικου, κυρίως στον τομέα των σχέσεων.

Οι ενήλικες με ασφαλή τύπο προσκόλλησης έχουν περισσότερη εμπιστοσύνη στον σύντροφό τους και είναι μονογαμικοί, συγκριτικά με τους ενήλικες με ανασφαλή τύπο προσκόλλησης, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από επιφυλακτική στάση, καθώς θεωρούν τους άλλους αναξιόπιστους. Κάτω από την μάσκα της αυτοδυναμίας κρύβουν την ανάγκη της συναισθηματικής απόσπασης από τους άλλους. Συναισθηματικά ευάλωτοι και επιρρεπείς στο άγχος, λειτουργούν μέσα από την αποδοχή των άλλων και καθορίζει την αυτοεκτίμησή τους.



Οι ενήλικες με αγχώδη τύπο προσκόλλησης προσκολλώνται στον σύντροφό τους, παρουσιάζοντας έντονη ελεγκτική συμπεριφορά.

Οι ενήλικες με τύπο προσκόλλησης αποφυγής συνήθως χαρακτηρίζονται από φόβο οικειότητας  και εγγύτητας και δεν διατηρούν μακροχρόνιες σχέσεις, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα αδυναμία να αντλήσουν ικανοποίηση από την σχέση τους.

Η αλληλεπίδραση της ερωτικής ικανοποίησης και του τύπου προσκόλλησης

Πρόσφατες έρευνες, μάλιστα, έδειξαν ότι ο τύπος προσκόλλησης μέσα στη σχέση, ορίζεται ως ένας παράγοντας που επηρεάζει τη σεξουαλική ικανοποίηση των γυναικών. Καθώς η γυναικεία ερωτική επιθυμία καθορίζεται από την εγγύτητα και την εμπιστοσύνη, όταν αυτό δεν υφίσταται, οδηγεί σε συναίσθημα απόρριψης. 


- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com
*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου. 

The Facebook Βlues: Γιατί η διαδικτυακή συμπεριφορά «αλά Σέρλοκ Χολμς» ρίχνει την διάθεση;

Έλσα Μπάρδα23/07/201611:06

Τα «Facebook blues» στο μικροσκόπιο της ανάλυσης από την κλινική ψυχολόγο και αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς Έλσα Μπάρδα

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Μήπως η τεχνολογική επανάσταση στα χρόνια της ψηφιακής εποχής μετέβαλε την σχέση με τον εαυτό μας και την συσχέτιση μας με τους άλλους;

Ζηλεύω… θέλω και εγώ να κάνω ταξίδια συνέχεια....
Ζηλεύω… μακάρι να είχα την δική του φανταστική δουλειά και να έβγαζα τόσα πολλά λεφτά…
Ζηλεύω… μακάρι να είχα το δικό του lifestyle…
Θα ήθελα να ήμουν εγώ στην θέση του... αλλά δεν είμαι...

Τα φαινόμενα απατούν! Η ζωή δεν είναι αψεγάδιαστη...

Έρευνα του Πανεπιστήμιου του Missouri-Columbia έδειξε ότι η διαδικτυακή κατασκοπεία ενισχύει τις καταθλιπτικές τάσεις. Επιστημονικά αυτό εξηγείται μέσα από τις γνωστικές διεργασίες της κοινωνικής αντιπαραβολής εξαιτίας της ακουσίας παρόρμησης του ανθρώπου να συγκρίνει τον εαυτό του με άλλους. Όπως είναι φυσικό, τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν μια εικονική πραγματικότητα, μια δεύτερη persona... Επίσης, είναι απόλυτα φυσιολογικό η πλειονότητα των χρηστών να θέλουν να μοιράζονται μόνο θετικές στιγμές από την ζωή τους.  Συνεπώς, η εικονική σύγκριση έχει μια τάση να επικεντρώνεται μόνο στα θετικά, παραβλέποντας τα αρνητικά, τα οποία είναι «αθόρυβα».

Η ουτοπία κοινωνικότητας πλήγμα για την αυτοεκτίμηση μας...

Η ανάγκη για την αξιολόγηση του εαυτού από τους άλλους ως μέσο επιβεβαίωσης συνοψίζεται στην θεωρία της Κοινωνικής Σύγκρισης. Με αυτή την λογική τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης/social media όπως το Facebook μπορούν να λειτουργήσουν ως «καθρεφτισμός», προκαλώντας ένα είδος εξάρτησης από την κοινωνική επιβεβαίωση, που εκφράζεται π.χ. από τα likes.

Όσοι θα αναζητήσουν την κοινωνική αποδοχή από μια ψεύτικη παραπλανητική εικονική ταυτότητα, κινδυνεύουν να βυθιστούν σε ακόμα μεγαλύτερο ψέμα... Η πιθανότητα είναι να βιώσουν έκπτωση της λειτουργικότητάς τους στον πραγματικό κόσμο, καθώς η σύγκριση θα είναι ανόμοια, με αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχοσύνθεσή τους.

O «Σερλοκχολμισμός» μπορεί να σαμποτάρει την αλληλεπίδραση στην σχέση αγάπης και να την μετατρέψει σε σχέση μίσους!

Η διαδικτυακή συμπεριφορά του/της συντρόφου μπορεί να προκαλέσει πλήγμα στην σχέση!

Αν το έτερον ήμισυ είναι ενεργό στο Facebook ενώ έχει πει ότι κοιμάται... συνήθως μεταφράζεται ότι επικοινωνεί με τρίτο πρόσωπο...

Αν έχει κάνει check-in σε μια τοποθεσία που δεν συνηθίζει να συχνάζει, μεταφράζεται ως μεταβατικός χώρος-προθάλαμος της νέας σχέσης...

Αν κάνει συνέχεια like σε κάποια άλλη/κάποιον άλλον... τότε δεν υπάρχει μετάφραση... το πόρισμα έχει βγει ήδη!

Η διαδικτυακή συμπεριφορά μπορεί να διαταράξει την φυσική ισορροπία της σχέσης

Το χειρότερο απ' όλα είναι αν το έτερον ήμισυ έχει μέρες να εμφανιστεί ενεργό στο Facebook και ο έτερος Sherlock Holmes… βυθισμένος στον εθισμό του τσεκαρίσματος, συνεχίζει να προσπαθεί να εξιχνιάσει τα πώς και τα γιατί...

Το αποτέλεσμα της έρευνας είναι η μοναχική κατάληξη, αγκαλιά με την εμμονή του/της...

Τα αυθαίρετα συμπεράσματα που αφορούν στην εικονική πραγματικότητα έχουν αρνητική ροπή... Δύσκολα θα οδηγήσουν το ζευγάρι σε ουσιαστικό διάλογο, καθώς τα επιχειρήματα είτε δεν θα ευσταθούν... είτε τα εικονικά πειστήρια δεν θα αρκούν, για να ενοχοποιηθεί μια συμπεριφορά.

Όπως και να 'χει, τα συναισθήματα που απορρέουν συνήθως είναι δυσφορία... θυμός... απογοήτευση...

Ακόμα και η εμμονή με την παρακολούθηση της διαδικτυακής συμπεριφοράς του πρώην συντρόφου μπορεί να καταλήξει σε παθολογική ζήλεια και καυγάδες, «σαμποτάροντας» την πιθανότητα επανασύνδεσης.

Στην αντίπερα όχθη...για κάποιους το διαδικτυακό φλερτ δεν αποτελεί πταίσμα, καθώς λαμβάνει χώρα σε εικονική διάσταση και όχι σε πραγματική... Καλή η δικαιολογία, αλλά «μπαγιάτικη»... Τα κακά νέα είναι ότι το διαδικτυακό φλέρτ αποτελεί είδος συναισθηματικής απιστίας... Δεν συνεπάγεται ότι θα μείνει κρυφό...

Όσο για τους πρόσφατα χωρισμένους, ακόμα και η απότομη αλλαγή στο status από «in relationship» σε «single» αποκωδικοποιείται ως κοινωνική απόρριψη! Τα δε tags, συνοδευμένα από το αντίθετο φύλο, σε αντικατάσταση…

Στον αντίποδα των «Facebook blues», πλήθος από ευρήματα μελετών υποστηρίζουν ότι τα κοινωνικά δίκτυα, όπως το Facebook, έχουν θετική επίδραση στην ψυχολογία του ανθρώπου!

Προσωπικά, είμαι ευγνώμων στον ιδρυτή του Facebook, διότι, αν δεν υπήρχε, δεν θα μπορούσα να ξαναβρώ τους συμφοιτητές μου από την Αγγλία, όπου σπούδασα και οι οποίοι βρίσκονται σε διάφορες χώρες.

Σύμφωνα με την επιστημονική βιβλιογραφία και συγκεκριμένα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Cyber Psychology & Behavior Journal, συγκεκριμένοι παράγοντες συμβάλλουν στο αίσθημα ζήλειας που προκαλείται από το Facebook. Αφενός, η τεχνολογία προσφέρει την συνθήκη για δράση, αφετέρου δεν είναι αυτή καθαυτή υπεύθυνη για την ανθρώπινη συμπεριφορά. Συμπερασματικά, η προσωπικότητα του χρήστη υπερισχύει της τεχνολογίας.Ορισμένες προσωπικότητες έχουν δυσκολία στο να εμπιστευτούν τους άλλους. Φανταστείτε μια εποχή χωρίς υπολογιστές: ένας άνθρωπος με εμμονές πάλι θα έλεγχε κρυφά το τηλέφωνο του/της συντρόφου του, προκειμένου να δικαιωθεί ότι έχει εξαπατηθεί! Συμπερασματικά, το πρόβλημα προϋπάρχει και με την χρήση της τεχνολογίας βρίσκει πρόσφορο έδαφος για την εκδήλωσή του.

Συνεπώς, δεν είναι κατακριτέα ούτε τα like ούτε τα share... Όπως σε όλα τα πράγματα, έτσι και η διαχείριση των κοινωνικών δικτύων είναι θέμα επιλογής... «σωστής χρήσης» ή «κατάχρησης». Δεν υπάρχουν κανόνες. Το ποια εικόνα βγάζει κάποιος στο Facebook, είναι θέμα προσωπικής επιλογής. Όπως π.χ. κάποιος επιλέγει να έχει προσεγμένη εξωτερική εμφάνιση όταν βγαίνει έξω, ενώ κάποιος άλλος προτιμάει ένα πιο alternative look.

Oι αλήθειες δεν χτίζονται στα ψέματα… έτσι και στο timeline της πραγματικής ζωής… οι πιο πολύτιμες στιγμές κοινοποιούνται πρώτα στο μυαλό μας… και ύστερα στην καρδιά μας...

- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com

*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου. 

Προβληματική-παραβατική συμπεριφορά παιδιών και εφήβων

Έλσα Μπάρδα05/07/201615:56

Η κλινική ψυχολόγος και αναλύτρια εφαρμοσμένης συμπεριφοράς Έλσα Μπάρδα γράφει για την παραβατική συμπεριφορά

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Η παραβατική συμπεριφορά έχει τις ρίζες της στην «αποκλίνουσα συμπεριφορά». Συνεπάγεται παράβαση κοινωνικών κανόνων και έλλειψη ορίων.

Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση σε παγκόσμια κλίμακα σε παραβατικές συμπεριφορές που αφορούν νεότερες ηλικίες παιδιών, εφήβων και νέων

Οι πιο συχνές παραβατικές συμπεριφορές που έχουν καταγραφεί από τα ΜΜΕ αφορούν καταστροφή περιουσίας (βανδαλισμοί, επιθετική συμπεριφορά, bullying, εκβιασμοί, κλοπές).

Σύμφωνα με την Επιστήμη της Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συμπεριφοράς το παιδί διαμορφώνει τον χαρακτήρα του μέσα από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Γι' αυτό το λόγο τα παιδιά που μεγαλώνουν σε νοσηρό κοινωνικό/ψυχολογικό κλίμα ενδεχομένως να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να προβούν σε παραβατικές συμπεριφορές.

Η βία φέρνει βία...

Η Ψυχοδυναμική προσέγγιση θεωρεί ότι οι τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας εμποδίζουν το Εγώ και το Υπερεγώ να αναπτυχθούν σωστά (Champion, 2004).

Τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί ενδεχομένως να αναπαράγουν το ίδια μοντέλα συμπεριφοράς. Ακόμα και ως μάρτυρας συγκρουσιακών οικογενειακών σχέσεων (σκηνές βίας ανάμεσα στους γονείς) το παιδί μπορεί να ταυτίσει υποσυνείδητα τη βία ως μέσο κοινωνικής κυριαρχίας.

Η Θεωρία Κοινωνικής Μάθησης, σύμφωνα με την Επιστήμη της Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συμπεριφοράς, θεωρεί την παραβατική συμπεριφορά προϊόν μάθησης, που απορρέει μέσα από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον.

Σε άλλες περιπτώσεις η παραβατική συμπεριφοράμπορεί να αποτελεί το μέσο επιβίωσης για τον έφηβο που μεγαλώνει από μικρός σε ένα περιβάλλον στερημένο από αγάπη, παραμελημένος από την οικογένεια, προσπαθώντας να βρει το δικό του μονοπάτι για την επιβίωση...

Υπάρχουν όμως και εκείνες οι περιπτώσεις, όπου η τυπική οριοθέτηση από την πλευρά των γονιών και των εκπαιδευτικών δεν πιάνει τόπο... Ο λόγος που η συμπεριφοριστική προσέγγιση ως μέσο θεραπείας είναι εξαιρετικά προσωποκεντρική, είναι ακριβώς το ό,τι η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι πολύπλοκη και η αιτία της παραβατικότητας πολυπαραγοντική.

Δεν φταίει πάντα η οικογένεια!

Υπάρχουν και εκείνα τα παιδιά/έφηβοι που εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές, ενώ μεγαλώνουν σε ευοίωνες συνθήκες, με γονείς που προσπαθούν για ό,τι καλύτερο! Εντούτοις εκδηλώνουν αδυναμία συμμόρφωσης με το σύστημα κανόνων που επιτάσσουν οι Κοινωνικές Νόρμες.

Η αδυναμία να μάθει κάποιος από τα λάθη του είναι διαταραχή;

Σύμφωνα με την επιστημονική βιβλιογραφία, οι ακραίες παραβατικές συμπεριφορές σε παιδιά και εφήβους που δεν οφείλονται σε περιβαλλοντολογικούς παράγοντες (οικογένεια, κοινωνικός περίγυρος, εκπαίδευση) επί το πλείστον έχουν διαγνωστεί με διαταραχή διαγωγής.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η διάγνωση ψυχικής νόσου που αφορά οποιαδήποτε εγκληματική ενέργεια δεν γίνεται συμπερασματικά με παρατήρηση εξ αποστάσεως, γι' αυτό καλό είναι να αποφεύγονται προσωπικές αναφορές και αυθαίρετα συμπεράσματα, ιδίως στην περίπτωση προανακριτικού σταδίου.

Πρόληψη και συμβουλές!

Η πρόληψη αφορά τη σωστή αντιμετώπιση και διαχείριση των πρώτων συμπεριφορικώνενδείξεων. Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως με επαγρύπνηση του γονέα και τη σωστή συνεργασία του με τον ψυχολόγο.

Η ανοχή, καθώς και η υπερβολική αυστηρότητα, φέρνουν τα αντίθετα αποτελέσματα και πολλές φορές εντείνουν το πρόβλημα. Στην περίπτωση που η παραβατική συμπεριφοράαποτελεί σύμπτωμα κλινικής διαταραχής, ενδείκνυται διάγνωση και μετέπειτα θεραπεία από εξειδικευμένο ψυχολόγο στη θεραπεία συμπεριφοράς, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στη ρίζα του. Το παιδί δεν θα ανταποκριθεί σε απλοϊκές στρατηγικές μάθησης κοινωνικών κανόνων τιμωρίας και ανταμοιβής, διότι χρειάζεται πιο προηγμένα θεραπευτικά συμπεριφοριστικά προγράμματα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες και στο περιβάλλον.

Όσο πιο μικρό είναι το παιδί τόσο πιο επιτακτική είναι η ανάγκη συμμετοχής της οικογένειας μέσω της ψυχοεκπαίδευσης -συγκεκριμένα με τη συμπεριφοριστική μέθοδο που εφαρμόζεται από ψυχολόγους με εξειδίκευση (MSc) Αναλυτές Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς (Scott, 2002).

Όσο πιο νωρίς εφαρμοστεί η θεραπευτική παρέμβαση τόσο καλύτερα τα προγνωστικά της θεραπείας.

Με τη σωστή αντιμετώπιση το μέλλον του παιδιού/εφήβου μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο και να πραγματώσει ό,τι ονειρευτήκαν οι γονείς του γι' αυτό.

Μεγαλώνοντας ψυχικά υγιή παιδιά χτίζουμε καλύτερες κοινωνίες!

- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com
*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου. 

Δεύτερη ευκαιρία στην αγάπη: 12 λόγοι να πεις «ναι» στην επανασύνδεση με τον πρώην

Έλσα Μπάρδα21/06/201614:4

Η κλινική ψυχολόγος Έλσα Μπάρδα γράφει για τη δεύτερη ευκαιρία στην αγάπη

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Έρευνα που διάβασα πρόσφατα από το Πανεπιστήμιο του Τέξας υποστήριζε ότι το 40% των συμμετεχόντων έχει βρεθεί σε μια «on-off» δυναμική της σχέσης με χωρισμούς και επανασυνδέσεις, τουλάχιστον μία φορά. Πολλά ζευγάρια έχουν περάσει από αυτή τη διαδικασία πισωγυρίσματος, έχοντας ευτυχή κατάληξη. Οι περισσότερες έρευνες περί σχέσεων κάνουν «focus» στα σημάδια ότι η σχέση πρέπει να τερματιστεί...

Ερωτική ιστορία δίχως τελεία

Επειδή είμαι εκ φύσεως ρομαντική και ιδεολόγος, αναρωτιέμαι: γιατί μια όμορφη σχέση πρέπει να τελειώνει; Μήπως τελικά αφήνουμε τους εγωισμούς να καταδικάζουν μία σχέση ζωής;


Αν αναρωτιέσαι ακόμα...
Αν θα πρέπει να δώσεις άλλη μια ευκαιρία...
Τότε μάθε το γιατί...

1. Θετικά vs Αρνητικά!

Μια σχέση δεν είναι πάντα άσπρο ή μαύρο... Η λογική δεν μπορεί να αποκρυπτογραφήσει το συναίσθημα που βιώνετε.

2. Επανεκκίνηση 

Κάποιες σχέσεις χρειάζονται διάλειμμα, για να λειτουργήσουν καλύτερα.

3. Στην εξίσωση του έρωτα κάθε πρόβλημα έχει τη λύση του

Πιθανόν οι αγεφύρωτες διαφορές να μην υφίστανται πλέον -π.χ. αν ο λόγος που χωρίσατε ήταν η απόσταση και πλέον αυτό δεν υφίσταται... Μήπως τελικά το αίτιο των τσακωμών σας είναι κάτι που επιδιορθώνεται;

4. Λάθος timing! Ο έρωτας στη λάθος στιγμή

Αν ο έρωτας ΣΑΣ ένωσε, αλλά οι καταστάσεις ΣΑΣ χώρισαν... αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ήταν γραφτό να είσαστε μαζί! Ίσως να ήταν λάθος timing.

5. Τώρα είστε πιο ώριμοι

Ο χρόνος που έχει περάσει θα σας βοηθήσει να γίνετε πιο ώριμοι και να διαχειρίζεστε τις τυχόν διαφορές σας σωστά...

6. Δεύτερη ευκαιρία... λιγότερα περιθώρια για λάθη

Η επιλογή για το αν θα αφοσιωθείτε στην σχέση σας και θα προσπαθήσετε να επιτύχει είναι δική σας... Οι επιτυχημένες σχέσεις δεν υφίστανται έτσι «μαγικά». Χτίζονται με υπομονή, χρόνο, αλήθειες από δύο ανθρώπους που προσπαθούν εξίσου και θέλουν πραγματικά να είναι μαζί όσο τίποτε άλλο στον κόσμο...

7. Η ζωή είναι άθλια χωρίς εκείνον!

Όταν έφυγε πήρε ένα κομμάτι του εαυτού σας μαζί του... Ό,τι κι αν κάνετε, όπου και αν πάτε, όλα σας θυμίζουν τον πρώην...  και αυτό σας τυραννάει... οφείλετε να δώσετε μια ευκαιρία στον εαυτό σας να είστε ευτυχισμένοι.

8. Αυτογνωσία

Έχετε αναγνωρίσει εσείς και ο σύντροφός σας τα λάθη, ώστε να μην τα επαναλάβετε ξανά και ξανά.

9. Μετατρέψτε τον πόνο της προδοσίας σε συγχώρεση

Αυτός που αδυνατεί να συγχωρέσει, γκρεμίζει τις γέφυρες που θα χρειαστεί ο ίδιος για να περάσει...

10. Η διαίσθηση έχει όλες τις απαντήσεις...

Αν το ένστικτό σας λέει ότι είναι ο ένας και σαν εκείνον κανένας... τότε ίσως πρέπει να το ακούσετε. Πόσες φορές μπορεί να έχετε χωρίσει με τον σύντροφό σας, αλλά κυριαρχεί μέσα σας το συναίσθημα ότι δεν έχει τελειώσει…

Οι «φίλοι» σας λένε ότι είστε σε άρνηση και σας αποθαρρύνουν... Όμως, τελικά δικαιώνεστε... Για ακόμα μια φορά η «διαίσθησή» σας είχε δίκιο, ακόμα και όταν ήταν ενάντια σε όλα τα λογικά δεδομένα.

11. Η φυσική απουσία του συντρόφου μας κάνει να εκτιμούμε περισσότερο τι είχαμε και τι χάσαμε...

Ο χρόνος γιατρεύει όλες τις πληγές...

12. Eκείνος δεν σε έχει αντικαταστήσει

Αντικατάσταση σημαίνει ότι ο άλλος αλλάζει σελίδα στη ζωή του και ερωτεύεται ξανά! Άλλωστε, ο έρωτας και ο βήχας δεν κρύβονται... Υπάρχει και το σενάριο να προσπαθεί να σας ξεπεράσει... και αν εσείς προσπαθείτε το ίδιο... μάταια!

Εφόσον και οι δυο επιθυμείτε να είστε μαζί, έστω και υποσυνείδητα, γιατί να μην δοκιμάσετε και στο συνειδητό... Εκτός εάν και οι δυο είστε φυγόπονοι και αδυνατείτε να στηρίξετε έναν αληθινό δυνατό έρωτα. Αν έχετε μπει σε μια σχέση βολέματος, τότε αυτό θα σας οδηγήσει στην στασιμότητα... και το πιο πιθανό σενάριο είναι να μην ξεπεράσετε ποτέ τον πρώην.

Ο έρωτας αγαπάει όσους ρισκάρουν... Ακόμα και αν... φάτε τα μούτρα σας, τουλάχιστον δεν θα έχετε δειλιάσει απέναντι σε ένα τόσο δυνατό συναίσθημα!

Τολμήστε... ίσως αποδειχτεί σχέση ζωής!
- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com
*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου. 

Παρανοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας: Δέκα χαρακτηριστικά γνωρίσματά της

Έλσα Μπάρδα01/06/201616:24

Το επίκαιρο στις μέρες μας φαινόμενο της συμπεριφοράς ενός παρανοϊκού αναλύει η κλινική ψυχολόγος Έλσα Μπάρδα

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

H Παρανοειδής Διαταραχή της Προσωπικότητας (Paranoid Personality Disorder, PPD, DSM-IV) χαρακτηρίζεται από έντονη δυσπιστία σχετικά με τις προθέσεις των άλλων. Η παρανοϊκή καχυποψία οδηγεί τα άτομα που την εμφανίζουν στο να παρερμηνεύουν αθώες ενέργειες ως τεχνάσματα των άλλων, προκειμένου να τους βλάψουν. Προκειμένου να αποδείξει ότι κάποιος συνωμοτεί εναντίον του, το άτομο με παρανοειδή προσωπικότητα μπορεί να φτάσει στο άκρο της εμμονής/ψύχωσης -π.χ. συγκεκριμένα να έχει σε στενό «μαρκάρισμα» (παρακολουθώντας, για παράδειγμα, το προφίλ του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) το άτομο το οποίο θεωρεί εχθρικό, προκειμένου να στοιχειοθετήσει ψευδείς αποδείξεις της συνωμοσίας.

1. Η κατασκευή εχθρού στο μικροσκόπιο
Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική προσέγγιση, η παρανοειδής προσωπικότητα προκύπτει από την αναζήτηση ψυχικής ηρεμίας... Έπειτα από πολλαπλά τραυματικά γεγονότα, το άτομο ασυνείδητα θα διασπάσει τη δυσάρεστη εμπειρία από την ευχάριστη, προβάλλοντας θυμό και επιθετικότητα σε άλλα άτομα.

Ανατρέποντας την σχέση θύμα-θύτης, ο παρανοϊκός τοποθετεί τον εαυτό του συνεχώς στη θέση του θύματος. Μέσα από την προβολή αποδίδει αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις σε τρίτους ανθρώπους διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα, δημιουργώντας εχθρούς, τεκμηριώνοντας την πεποίθησή του με απόλυτη βεβαιότητα και περίσσια πειθώ.

Το άτομο που πάσχει από αυτή τη διαταραχή μπορεί να φτάσει σε τέτοιο ακραίο σημείο -π.χ. να υποκριθεί ένα φανταστικό διάλογο σε μορφή ερωταπαντήσεων, προκειμένου να εκθέσει αυτόν/αυτήν που έχει στοχοποιήσει... Αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιες συμπεριφορές δεν αποτελούν μια μεθοδευμένη συμπεριφορά, αλλά μια ένδειξη ψυχοπαθολογίας!

2. Ανοιχτό βιβλίο περιορισμένων σελίδων...
Σπάνια θα ακούσετε ένα άτομο με παρανοειδή προσωπικότητα να εκμυστηρεύεται αυθόρμητα συναισθήματα, σκέψεις κτλ... Οι παρανοϊκοί «φόβοι» ότι οι πληροφορίες για την προσωπική του ζωή θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως ένα κακόβουλο μπούμερανγκ εναντίον του λειτουργούν ανασταλτικά και, γι' αυτό το λόγο, οι αναφορές στην προσωπική του/της ζωή είναι συνήθως στον «αυτόματο πιλότο».

3. Οι φιλίες του περιορίζονται στο περιτύλιγμα!
Επειδή το άτομο με παρανοειδή προσωπικότητα δεν εμπιστεύεται κανέναν, εκπλήσσεται όταν οι άλλοι του δείχνουν εμπιστοσύνη! Αδυνατεί να αναγνωρίσει, να εκτιμήσει την αφοσίωση στη φιλία, με αποτέλεσμα να αμφισβητεί συνεχώς και να καταλήγει σε περιστασιακές φιλίες, συνήθως οικονομικίστικου και συμφεροντολογικού τύπου. Για εκείνον οι άνθρωποι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: στους «εν δυνάμει» επιθετικούς και σε αυτούς που αγνοούν την ύπαρξή του. Με το παραμικρό... παράπτωμα, ο φίλος μετατρέπεται σε εχθρό και ο φαύλος κύκλος της αναζήτησης της κρυμμένης ατζέντας του υποτιθέμενου εχθρού συνεχίζεται, προκειμένου να επιβεβαιώσει και να ενισχύσει τις λανθασμένες πεποιθήσεις του...

Συχνά αισθάνονται ότι τρίτα πρόσωπα τους έχουν προξενήσει βαθιά και ολέθρια τραύματα, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν αντικειμενικές ενδείξεις γι' αυτό. Είναι απασχολημένοι με αδικαιολόγητες αμφιβολίες για την πίστη ή την αξιοπιστία των φίλων και των συνεργατών τους, των οποίων οι δράσεις εξετάζονται λεπτομερώς με μικροσκόπιο για ενδείξεις εχθρικών προθέσεων.

4. Παθολογική ζήλια - Σκέψεις και συμπεριφορά αστυνόμευσης!
Για τον παρανοϊκό ακόμα και ένα τυχαίο γεγονός μιας «λάθος» κλήσης στο κινητό μπορεί να πυροδοτήσει επεισόδιο ακραίας ζήλιας και να αρχίσει να θεωρεί ότι ο/η σύντροφος έχει ύποπτη συμπεριφορά!. Πολύ πιθανό στην αρχή ο παρορμητικός έρωτάς του/της να σας σαγηνεύει, όμως σύντομα η εν τω βάθει έλλειψη εμπιστοσύνης οδηγεί σε ακραίες συμπεριφορές απόλυτου ελέγχου. Συνεπώς, μην απορήσετε αν επανειλημμένα προσπαθεί να επιβεβαιώσει την ιστορία σας!

5. Επιλεκτική μνήμη και επιλεκτική αμνησία  
Θυμάται μόνο ό,τι ενισχύει τις πεποιθήσεις του!



6. Υπερευαισθησία και κυκλοθυμική συμπεριφορά
Με την παραμικρή αίσθηση απειλής να πλανάται στον αέρα... από την μια στιγμή στην άλλη το χαμόγελο μετατρέπεται σε αδικαιολόγητο θυμό, τον οποίο δυσκολεύεται να ελέγξει και να κρύψει. Σαν αγρίμι από τη θέση άμυνας, ο παρανοϊκός περνάει κατευθείαν στην αντεπίθεση. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η έλλειψη υπομονής είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του/της, διότι επιτίθεται σχεδόν άμεσα. Δύσκολα θα διαχειριστεί διάλογο με διπλωματία και επιχειρήματα, διότι συνήθως περνάει στην αντεπίθεση, αντιδρώντας θυμωμένα, όταν νιώσει ότι κάποιος δεν συμφωνεί ή δεν στηρίζει τα λεγόμενα του/της.

7. Ακόμα και το αθώο σχόλιο για τον παρανοϊκό κρύβει μια απειλή!
Υπερευαίσθητος και εριστικός σε αθώες παρατηρήσεις τρίτων -ακόμα και ένα αστείο μπορεί να παρερμηνευτεί ως προσβολή προσωπικότητας, ταπείνωση και εξευτελισμός. Τα κομπλιμέντα καλύτερα να τα αποφεύγετε, διότι εκλαμβάνονται ως ειρωνεία!

8. Ναρκισσισμός και «παντογνωσία»
Θέλει να φαίνεται πάντα ο πιο ενημερωμένος, έξυπνος και διασκεδαστικός. Χαρακτηρίζεται από μη ρεαλιστική, υπερβολική αίσθηση εαυτού και εγωκεντρισμού. Παρουσιάζει επιλεκτική αρμοδιότητα, ανάλογα με την κατάσταση! Αρκετά ισχυρογνώμων, δύσκολα θα αποδεχτεί ότι έχει κάνει λάθος... Οπαδός του «blame game», θα αποδώσει τις προσωπικές αποτυχίες σε κάποιο εξιλαστήριο θύμα, το οποίο -μην ξεχνιόμαστε- είναι εχθρός!

9. Αχαριστία 
Συνήθως μόλις πάρει αυτό που θέλει, αλλάζει στάση απότομα και εξαφανίζεται!

10. Σήμα κατατεθέν η μνησικακία
Ο παρανοϊκός δεν συγχωρεί ποτέ! Είναι επίμονα κακεντρεχής, παρότι οι προσβολές και οι απειλές βρίσκονται στη σφαίρα της φαντασίας του/της. Η μνησικακία φέρεται να τροφοδοτεί την ίδια την ύπαρξή του/της, διότι έτσι διεκδικεί και την προσοχή των τρίτων, όπου αναζητά καταφύγιο προστασίας και συμμαχίας. Φυσικά, ο σύμμαχος εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε έναν ακόμα εχθρό, που προσβάλλει τη φήμη και υπόστασή του!

Τα ευρήματα επιστημονικών μελετών υποστηρίζουν ότι η Παρανοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας εκδηλώνεται συνήθως την περίοδο της εφηβείας με συμπεριφορές, υπερευαισθησίας, κοινωνικού άγχους, φαντασιώσεων και περίεργων σκέψεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εξάρτηση από ουσίες αυξάνει τον παράγοντα κίνδυνου εκδήλωσης της διαταραχής.

Η πορεία της διαταραχής είναι χρόνια και ενδέχεται να συνυπάρχει και με άλλες διαταραχές  προσωπικότητας, στις οποίες έχω αναφερθεί σε προηγούμενο άρθρο (Οριακή, Σχιζότυπη και Αποφευκτική Διαταραχή της Προσωπικότητας), καθώς και τις Διαταραχές του Συναισθήματος, Διπολική Διαταραχή και Σχιζοφρένεια Παρανοϊκού Τύπου.

Η δυσκολία έλεγχου παρορμήσεων -π.χ. κατά τη διάρκεια ενός οξέος επεισοδίου- μπορεί να αποβεί μοιραία, καταλήγοντας σε παραβατική συμπεριφορά. Η δυσλειτουργία στην αντικειμενική ερμηνευτική διεργασία καταλήγει σε άρνηση, γι' αυτό σπάνια θα αναζητήσει βοήθεια από ειδικό Ψυχίατρο/Κλινικό Ψυχολόγο.

Λέμε «όχι» στον στιγματισμό της ψυχικής ασθένειας
Το να βάζουμε ταμπέλες σε ανθρώπους που νοσούν ψυχικά είναι η εύκολη λύση. Το δύσκολο είναι να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους να αποδεχτούν ότι πρέπει να ακολουθήσουν θεραπεία, προκειμένου να μπορέσουν να ξεπεράσουν τα εμπόδια που δημιουργεί η ψυχική νόσος στη λειτουργικότητά τους και να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στην ευτυχία!

- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com
*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου. 

Άγχος και Πανελλαδικές Εξετάσεις: Τα «πώς» και τα «γιατί»

Έλσα Μπάρδα14/05/201613:01

Ανάλυση από την κλινική ψυχολόγο Έλσα Μπάρδα

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

«Από πού απορρέει το άγχος, πώς αυτό εκδηλώνεται, αλλά και πώς θα πρέπει να το αντιμετωπίσουν αυτήν την περίοδο οι μαθητές;»

Το άγχος των Πανελλαδικών αφορά στη διαδικασία της εξέτασης και την πιθανή αποτυχία.

Γιατί οι Πανελλαδικές Εξετάσεις μου προκαλούν άγχος; 

«Φοβάμαι ότι θα αποτύχω!»
Η εισαγωγή σε ένα ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα για τα τους τελειόφοιτους του Λυκείου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη στην αντίληψη των μαθητών με την επαγγελματική αποκατάσταση και κοινωνική καταξίωση. Δεδομένων των προαναφερομένων, οι εισαγωγικές εξετάσεις είναι κάτι πολύ σημαντικό για τους μαθητές. Επομένως, το άγχος των Πανελλαδικών αφορά κυρίως στη διαδικασία της εξέτασης και την πιθανή αποτυχία. Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές φοβούνται τη ματαίωση των προσδοκιών που έχουν οι γονείς τους από αυτούς, αλλά και οι ίδιοι από τον εαυτό τους.

«Πού οφείλεται το άγχος;»
Το άγχος κινητοποιείται από επίμονες και πολλές φορές μη ρεαλιστικές, αρνητικές σκέψεις και μεγαλώνει μέσα από αυτές. Το άγχος είναι ενστικτώδης αντίδραση, η οποία ενεργοποιείται, κάθε φορά που ο άνθρωπος αντιμετωπίζει μια νέα απειλητική ή συγκινησιακή κατάσταση.

«Το άγχος έχει αρνητικές επιπτώσεις στην απόδοση στις εξετάσεις;»
Το μέτριο άγχος δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό, διότι κινητοποιεί τον μαθητή να διαβάσει. Στον αντίποδα, είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι, όταν το άγχος πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, λειτουργεί ανασταλτικά στο αποδοτικό διάβασμα, διότι δημιουργεί δυσκολίες στη συγκέντρωση και την απομνημόνευση. Ακόμα και σε καλά προετοιμασμένους μαθητές, μπορεί να προκαλέσει διανοητικό μπλοκάρισμα (blackout). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μη ρεαλιστικές αρνητικές σκέψεις που διακατέχουν έναν υπερβολικά αγχωμένο μαθητή, τον προκαταβάλλουν αρνητικά για την ημέρα των εξετάσεων, μειώνουν την αυτοπεποίθησή του, και μπορεί να τον ακινητοποιήσουν, που σημαίνει να σταματήσει να προσπαθεί.



Ο κίνδυνος της «αυτοεκπληρούμενης» προφητείας!

«Αποκλείεται να τα καταφέρω»
Σε προηγούμενο άρθρο μου είχα εξηγήσει την γνωστική διαδικασία όπου ο φαύλος κύκλος αρνητικών σκέψεων οδηγεί σε αρνητικές συμπεριφορές και τελικά πραγματώνει τους φόβους.

Η απόδοση του παιδιού στο σχολείο ως προϊόν αλληλεπίδρασης!

Ξανασκέψου πριν «χρεώσεις» την αποτυχία ως αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας του παιδιού σου!

«Ξέρω ότι είμαι ένας αποτυχημένος»
Όταν οι γονείς προσδίδουν αρνητικές ταμπέλες στο παιδί -π.χ. τεμπέλης, αποτυχημένος- τότε εκείνο είναι πιθανό να έχει χαμηλή βαθμολογία στα μαθήματα του σχολείου, διότι δεν πιστεύει στον εαυτό του.

«Πώς καταλαβαίνω ότι το άγχος έχει υπερβεί τα όρια του φυσιολογικού;»
Την περίοδο των εξετάσεων ο μαθητής μπορεί να μην έχει διάθεση. Μερικές φορές, μπορεί να έχει υπερβολικές αντιδράσεις σε μικρές ενοχλήσεις (ευερεθιστότητα), καθώς και απρόβλεπτες αντιδράσεις -π.χ. κλάματα. Μπορεί επίσης να παρουσιάζει αναβλητικότητα, απόσυρση και αποφυγή καθηκόντων που προκαλούν άγχος κτλ. Συχνές είναι οι διαταραχές στον ύπνο -π.χ. εφιάλτες και ψυχογενείς διατροφικές διαταραχές, όπως έλλειψη της όρεξης ή επεισοδιακή υπερφαγία.

Κατόπιν, και κατά τη διάρκεια της εξεταστικής περιόδου, ο μαθητής μπορεί να διακατέχεται από επίμονες αρνητικές σκέψεις και αρνητικά συναισθήματα. Εάν τα έντονα αρνητικά συναισθήματα επιμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη. Το πιο σοβαρό σύμπτωμα του έντονου άγχους, όπου πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή, είναι τα ψυχοσωματικά συμπτώματα: εφίδρωση, πόνοι στο κεφάλι, στο στομάχι, στα χέρια, στα δόντια, ίλιγγοι, τρέμουλο, αδυναμία και ενίοτε κρίσεις πανικού.



Ο φόβος της αποτυχίας σαμποτάρει την απόδοση του μαθητή!

«Aν αποτύχω… έχω αποτύχει και στα μάτια των άλλων…»
Ο φόβος της αποτυχίας δημιουργεί περισσότερο άγχος στον μαθητή, καθώς συνδέεται άμεσα με το φόβο της απόρριψης. Ένα τρόπος άμυνας στο φόβο της αποτυχίας είναι η αναβλητικότητα, η οποία προστατεύει (προσωρινά) την αυτοεκτίμηση του ατόμου, μεταθέτοντας την ευθύνη του αποτελέσματος σε εξωγενείς παράγοντες.

Οι ενδοψυχικές συγκρούσεις του παιδιού οφείλονται στο περιβάλλον...
Σύμφωνα με έρευνες, οι έφηβοι που παρουσιάζουν αναβλητική συμπεριφορά συνήθως μεγαλώνουν σε αυταρχικό ή χαοτικό περιβάλλον.



Νους υγιής εν σώματι υγιεί!
Ακόμα και σε μια απαιτητική περίοδο, όπως των Πανελλαδικών Εξετάσεων, οι μαθητές πρέπει να αποφεύγουν το εξαντλητικό διάβασμα. Ιδανικά συνιστώνται 6-8 ώρες ύπνου κάθε βράδυ. Επίσης, οι μαθητές πρέπει να ακολουθούν ισορροπημένο διαιτολόγιο και να αποφεύγουν την υπερβολική κατανάλωση καφέ και άλλων διεγερτικών ποτών, διότι δημιουργούν νευρικότητα.

Η φυσική άσκηση -π.χ. μισή ώρα ήρεμο βάδισμα- αποβάλλοντας τις αρνητικές σκέψεις, δρα ευεργετικά στη μείωση του άγχους, βελτιώνοντας τη διάθεση...



«Πώς μπορώ να αποβάλω το άγχος την ημέρα των εξετάσεων;»
Την ημέρα των εξετάσεων καλό είναι οι μαθητές να είναι ξεκούραστοι, πλημμυρισμένοι από αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση. Προκειμένου να μην αγχωθούν, θα πρέπει να αποφύγουν συζητήσεις με συμμαθητές για SOS θέματα, καθώς και επαναλήψεις της τελευταίας στιγμής. Την ώρα της εξέτασης θα πρέπει να είναι συγκεντρωμένοι στο δικό τους γραπτό και να μην επηρεάζονται από τους διπλανούς τους.

Εάν αρχίσω να τρέμω... να χτυπάει η καρδιά μου δυνατά... να ιδρώνουν τα χέρια μου... θα πάρω βαθιές ανάσες... δεν θα χάσω την ψυχραιμία μου»

Σε περίπτωση που μπλοκάρουν, θα πρέπει να κρατήσουν την ψυχραιμία τους, διότι η γνώση δεν χάνεται. Θα επανέλθει, αρκεί να ηρεμήσουν.

«Εάν δεν γνωρίζω μία απάντηση τότε θα συγκεντρωθώ περισσότερο στην επόμενη ερώτηση χωρίς να σκέφτομαι την αποτυχία»

Ακόμα κι κάποιος δεν γράψει καλά σε ένα μάθημα, δεν πρέπει να επηρεάσει αρνητικά την προετοιμασία του για τα επόμενα μαθήματα. Άλλωστε, κανείς εκ του ασφαλούς δεν ξέρει πώς έγραψε, μέχρι να βγουν τα αποτελέσματα των εξετάσεων.

«Δεν θα τα εγκαταλείψω, θα παλέψω μέχρι το τέλος...»

Σε γενικές γραμμές, δεν είναι οι εξετάσεις στην ουσία που αγχώνουν τους μαθητές αλλά η αντίληψη που έχουν γι' αυτές. Γι' αυτό το λόγο πρέπει να πιστέψουν στον εαυτό τους, να οραματιστούν την επιτυχία και να θυμούνται ότι η προσπάθεια πάντα ανταμείβει.

Καλή επιτυχία!

- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com
*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.